هندوانه (نام علمی: Citrullus lanatus) نوعی بوته و میوه از تیرهٔ کدوییان و دستهٔ صیفیجات است که در جالیز رشد میکند. منشأ آن آفریقای جنوبی است. گیاهی بزرگ، پهن و یک ساله و یک پایه است. ساقهٔ خزنده و برگهای پهن و کرکدار با بریدگیهای عمیق و گلهای سفید یا زرد دارد. آن را به خاطر میوه درشت خوردنیاش میکارند که نوع خاصی از سته با پوستی ضخیم و بدون هیچ تقسیمبندی است. پوست هندوانه، ضخیم، صاف و سبزرنگ است و معمولاً راهراههایی به رنگ سبزتیره یا نقاط زردرنگ دارد. گوشت آن شیرین و آبدار معمولاً به رنگ قرمز پررنگ یا صورتی است. گاهیاوقات هم گوشت آن به رنگ نارنجی، زرد یا سفید است. دانههای زیادی دارد که ممکن است سفید و نرم یا سیاه و سخت باشند.
تلاشهای قابل توجهی برای تولید انواع مقاوم به بیماری و انواع بیدانه یا با دانههای سفید قابل هضم صورت گرفته است. بسیاری از ارقام آن میتوانند ۱۰۰ روز بعد از کاشت، میوهٔ کامل تولید کنند. میوه را میتوان خام خورد یا ترشی انداخت یا پوست آن را پخت.
هندوانه در شب یلدا
شب یلدا از قدیمیترین مناسبتهایی است، که در ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان جشن گرفته میشود.
دربارهٔ شب یلدا دو روایت وجود دارد:
۱. در این شب مهر یا میترا به دنیا برمیگردد.
۲. در شب یلدا پیامبری زاده میشود. (ذبیح بهروز بنیانگذار این عقیده بوده است)
در هر دو روایت، براساس آدابی که در شرق مدیترانه بسیار رایج بوده شب یلدا شب تولد مهر است؛ و به همین دلیل در شب یلدا معمولاً خانوادهها دور هم جمع میشوند و سفرهای را پهن کرده و تولد مهر را جشن میگیرند. در این سفره خوردنیهای مختلف میگذارند که مهمترین آنها انار و هندوانه است.
ارزش خوراکی
فرد با مصرف هر ۱۰۰ گرم هندوانه ۳۰ کالری و مقدار کمی مواد غذایی ضروری بدست میآورد. فقط ویتامین ث آن به مقدار قابل ملاحظهای ۱۰ درصد مقدار مورد نیاز روزانه است. گوشت هندوانه شامل کاروتنوئید از جمله لیکوپن است.
اسید آمینه سیترولین در پوست هندوانه تولید میشود.